कुल ऋण पुँजीलाइ सर्बसाधारण सबैले खरिद गर्न सक्ने गरी स-साना एकाइहरुमा बिभाजित गरीसकेपछीको एक अंश वा इकाइ नै ऋणपत्र हो । कम्पनिले सार्वजनिक रुपमा सुचना प्रकाशन गरी कम्पनिको अचल जायजेथा धितो वा बन्धक राखी वा नराखी ऋण पुजी उठाउन सक्छ । ऋणपत्र भन्नाले कम्पनिले ऋणमा लगानी गर्ने पक्षलाई ऋणको रकम, ब्याज दर र भुक्तानी बिधी अचल जायजेथा धितो राखेको भए सो को अवस्था आदि शर्तहरु उल्लेख गरी अाधिकारीक रुपमा गरिदिएको लिखत पत्र हो ।
तोकिएको दर र समयमा सावाँ तथा ब्याज भुक्तानी गर्ने शर्तमा जारि गरिएको धितोपत्र लाइ डिबेन्चर भनिन्छ । यसको अंकित मुल्य हुन्छ र यसका लगानीकर्ता आफुले लगानी गरेको रकममा तोकिएको दरमा ब्याज प्राप्त गर्दछन । साधारण शेयर र अग्राधिकार शेयरमा लाभांश दिनु अघि नै यसका लगानीकर्ताले ब्याज प्राप्त गर्दछन । संगठित संस्था नोक्सानीमा भए पनि लगानीकर्ताले प्राप्त गर्ने ब्याजमा कुनै बाधा पर्दैन । लगानीकर्ता र लगानि लिने संस्था बिचको सम्बन्ध साहु र ऋणीको जस्तो हुन्छ । कथम्कदाचित कम्पनीले तोकिएको दर र समयमा ब्याज प्राप्त गर्न असमर्थ भएमा लगानीकर्ताले कम्पनि खारेजीमा पठाउन कारवाही चलाउन सक्छन । यसमा प्राय: जोखिम लिन नचाहने लगानीकर्ताहरु लगानी गर्न रुचाउछन । लगानीकर्तालाई कम्पनीको वार्षिक साधारणसभामा सहभागी हुने अवसर र मतदान अधिकार प्राप्त हुदैन ।
कुनै सार्वजनिक कम्पनीको ऋणपुजी डिबेन्चर उठाउन चाहेमा आफ्नु जारि पुजी पूर्ण रुपमा चुक्ता भएको हुनु पर्दछ । पूजीको हकमा कम्पनीको मुलत २ थरिका पुजी देखिन्छन
- शेयर पुजी
कम्पनीले आफ्नु शेयर सदस्यहरुको प्रतिफलको दर बृद्दी गराउन सस्तो ब्याजदरको ऋण संकलन गर्ने गर्दछन । साधारणतया शेयर पुजी र ऋण पूजीको बनावटमा १:२ को अनुपात राम्रो मानिन्छ । कम्पनीका मालिक पक्षले लगानी गरेको कुल रकमका स-साना कित्तालाई शेयर भनिन्छ र सो शेयर धारकलाई शेयर सदस्य र सो पुजीलाई मालिकहरुले पुजी भनिन्छ ।
- ऋण पुजी
ब्याज र सावा स-शर्त तिर्ने गरि संकलन गरिएको पुजीलाई ऋणपुजी र सोहि ऋण पूजीको स-साना कित्तालाई डिबेन्चर भनिन्छ । डिबेन्चर भनेको कम्पनिद्वारा जारि गरिएको, कम्पनीको शिलमोहर लागेको लिखित प्रतिज्ञापत्र हो । जसमा कम्पनीले ऋणपत्रधाराकलाई सावाँ भुक्तानी हुने मिति, ब्याज भुक्तानी दर, प्रक्रिया र प्रत्येक ऋणपत्रको अंकित मुल्य पनि सोहि पत्रमै उल्लेख गरिएको हुन्छ । सोहि कारण ऋणपत्र भन्नाले कुनै व्यक्तिसंग लिएको ऋण र सोका लागि तिरेको ब्याज समेत दर्शाई कम्पनीद्वारा शिलमोहर लगाई जारी गरिएको आधिकारिक प्रमाणपत्र हो ।
0 comments:
Post a Comment