प्रश्नः-
कतिपय अन्य विषयमा जस्तै विज्ञान विषयमा पनि विद्यार्थीहरूले
परीक्षामा उच्चतम अङ्क प्राप्त गर्न सकेको देखिँदैन । जसलाई गम्भीर शैक्षिक
क्षतिका रूपमा पनि लिइन्छ । यसरी वषौँसम्म अध्ययन-अध्यापन गर्दा पनि
कहिल्यै उच्चतम अङ्क नआउनुका कारणहरू के के होलान् ? साथै प्राप्ताङ्कलाई
उच्च बनाउँदै पूर्णाङ्क प्राप्त गर्ने विद्यार्थीको हैसियत बनाउनका लागि
तपाईका सुझावहरू प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
उत्तरः-
विज्ञान विषयमा विद्यार्थीहरूले उच्चतम अङ्क प्राप्त गर्न सकेको देखिँदैन ।
यसलाई बिगतका बर्षहरुको एस्.एल्.सी. परीक्षाको परीक्षाफलले पनि प्रमाणित गरेको छ ।
यसरी वषौँसम्म अध्ययन अध्यापन गर्दा पनि उच्चतम अङ्क नआउनुमा विज्ञान
विषयप्रति रुचि कम हुनु हो । जसले गर्दा विज्ञान विषयमा पोख्त भएको जनशक्ति
उत्पादनमा कमि आउने र देशको आधुनिकीकरणमा दीर्घकालीन असर पर्ने निश्चित छ ।
अतः विद्यार्थीहरूले विज्ञान विषयमा उच्चतम अङ्क प्राप्त गर्न नसक्नुका
सम्भावित कारणहरूमा केहि कारणहरुलाइ हामिले निम्न अनुसार प्रस्तुत गरेका छौ:-
- शिक्षकका समस्या → विषय शिक्षकको कमी, धेरै स्कूलहरूमा विज्ञान शिक्षक छुट्टै नहुनु, शिक्षकको योग्यता, सीप तथा तालिमको कमी, तालिम भएका शिक्षकको सीप कक्षाकोठामा प्रयोग नहुनु, प्रतिबद्धताको कमी, पेसामा भन्दा राजनीतिमा बढी रहर हुनु ।
- शैक्षिक विधिहरू → भाषण विधिमात्र प्रयोग नगर्नु, विद्यार्थी केन्द्रित क्रियाकलापको प्रयोग नहुनु, प्रयोगशाला नहुनु, प्राक्टिकल नगराउनु ।
- शैक्षिक सामग्रीहरूको कमी → राम्रा विज्ञान किताबहरूको प्रयोग नहुनु, विज्ञान सिकाउन ICT को प्रयोग नहुनु, भएका शैक्षिक सामग्रीहरूको पनि प्रयोग नगर्नु ।
- स्कूल व्यवस्थापनको कमजोरी → शिक्षकहरूलाई कक्षाकोठामा नै सीमित गराउने, शैक्षिक अवलोकनहरू गराउन व्यवस्था नगरिदिने ।
- मूल्याङ्कनमा कमजोरी → विद्यार्थीको निरन्तर मूल्याङ्कन नहुनु, विद्यार्थीको सिकाइ उपलब्धिमा गुणात्मक विकास गर्न नसक्नु, मूल्याङ्कनकर्ता मूल्याङ्कन गर्न तालिम नदिनु, उत्तरकुञ्जिका बिना नै कापी परीक्षण गर्ने ।
- विद्यार्थीहरूमा सिक्ने रहरको कमी, Rote Learning मा सिमित हुनु ।
- गेसपेपरको व्यापक प्रयोग हुनु ।
विज्ञान विषयको प्राप्ताङ्कलाई उच्चतम बनाउन तथा शतप्रतिशत अङ्क प्राप्त
गर्न सक्ने विद्यार्थीहरूको हैसियत बनाउन माथि उल्लिखित कारणहरूलाई ध्यानमा
राखी निम्नलिखित सम्भावित उपायहरु अथवा सुझावहरूको कार्यान्वयन गर्नु आवश्यक हुन्छ ।
- शिक्षकहरूलाई समयसापेक्ष तालिमको व्यवस्था गर्नुपर्ने, विज्ञान विषय पढाउनका लागि विज्ञान शिक्षकको आवश्यक व्यवस्था गर्नुपर्ने, तलबको राम्रो सुविधा हुनुपर्ने, शिक्षकमा शिक्षण पेसाप्रति प्रतिबद्धता हुनुपर्ने, राम्रा शिक्षकलाई पुरस्कार र नराम्रा शिक्षकलाई दण्डको व्यवस्था हुनुपर्ने, शिक्षकमा आधारभूत योग्यता हुनुपर्ने ।
- शैक्षिक विधिहरू → विद्यार्थी केन्द्रित शैक्षणिक विधिको प्रयोगमा जोड दिनुपर्ने ।
- शैक्षिक सामग्री → विज्ञान विषयको सिकाइ रुचिपूर्ण बनाउनका लागि उपयुक्त शैक्षिक सामग्रिहरूको व्यवस्था र ती सामग्रीहरू प्रयोग गर्ने सीपको विकास गर्नुपर्ने, त्यस्तै ICT प्रयोग गरेर Science Teaching गराउनुपर्ने ।
- स्कूल व्यवस्थापन → Science Teaching का लागि चाहिने आधारभूत आवश्यकताबारे प्रधानाध्यापकलाई पनि तालिम दिनुपर्ने, शिक्षकको राय सुझावसमेत लिई शिक्षणको वातावरण तयार गराउने ।
- विद्यार्थीमा Rote Learning भन्दा विज्ञान सिकाइको गुणात्मक विकास गर्नुपर्ने
- मूल्याङ्कन → वर्षको एकपटक मात्र मूल्याङ्कन नभई विद्यार्थीको निरन्तर मूल्याङ्कन हुनुपर्ने, मूल्याङ्कनकर्तालाई मूल्याङ्कन सम्बन्धी समयसापेक्ष तालिम दिनुपर्ने ।
- गेसपेपरको प्रयोगलाई निरुत्साहित गरी विद्यार्थीमा मूल पुस्तक पढ्ने वातावरण बनाउनुपर्ने साथै विज्ञान विषय प्रयोगमा आधारित विषय भएकोले अवलोकन, विज्ञान सामग्रीको प्रयोगलाई विद्यार्थी क्रियाकलापमुखी बनाई पठनपाठन गरेर सिकाइलाई रुचिपूर्ण बनाउन सकिन्छ ।
0 comments:
Post a Comment